 |
| Jamambër Marko |
Amaneti i fundit është një titull për poezitë e pabotuara.
"Kur iki, nuk kthehem më..."
Kjo është fjalia e fundit që tha Jamarbër Markoja (1951-2010), biri i shkrimtarit Petro Marko, mesnatën e së shtunës, pak para se ora të lajmëronte fillimin e ditës së re.
E motra, Arianita, e
Kush ishte Madu-ja?
Shkrimtari Roland Gjoza, në Nju Jork, autori i serisë së esseve të mrekullueshme për të ikurit e mëdhenj të letërsisë dhe arteve tona, bëri sërisht thagmën e tij. Një esse për Madu-në. Unë e lexova dhe ulërita nga dhimbja.
Provojeni dhe ju...
MADU. DY FJALE PER MADUNE
nga Roland Gjoza
Keshtu mbeten emrat e bukur; prej femijeve. Keshtu i mbeti Jamarberit. Ishte nje femije qe ia ngjiti. Ai ishte poeti qe s'u shpall kurre, djaloshi qe s'u dashurua, burri qe s'u martua, babai qe s'u be asnjehere me femije, i vdekshmi qe s'do te kthehej me, edhe sikur t'i jepej leja per t'u kthyer. Pse? Akoma se kemi kuptuar? Sepse Madu ende s'ka lindur. Kete e them per te shpetuar shoqerine, te djeshmen dhe te sotmen. Sepse Madu s'kishte vend, e kishin zene vendin e tij, sepse ai s'donte nje vend cfaredo, Madu ishte Madu dhe donte Madune, qe se kuptonin as prinderit e vet.
Per mua Madu priste t'i lironin vendin e tij, priste dhe priti gjer ne vdekje. Ai ishte nje vend pertej ketij vendi dhe per kete shkak e denuan. Ai ende kerkoi ndoshta nje vend qe s'ekzistonte, po ai e dinte se ishte diku, askush nuk e ndihmoi, sepse ai ishte vetmitari i pakuptueshem qe ne vend te atij vendi nuk zuri kurrsesi nje tjeter, se rendom kishte vende plot. Keshtu dhe ne dashuri. Se ketu nis
Ajo ishte nje nga vajzat me te bukura te Tiranes, e gjate, elegante, bionde, me sy blu, tejet seksapile dhe me nje hir prej madone. Ajo e dashuronte Madune. Ai ishte i gjate, brun, melankolik, i shkonte kjo, nganjehere qeshte dhe sikur e fajesonte veten qe qeshte. Ajo e dashuronte, sic ju thashe, dhe i kishte hyre edhe ne shtepi. Ishin fare te rinj; ai, as njezete, ajo, as tetembedhjete. Ia kam harruar emrin. Po vec me ka mbetur nje mbrese se kishte emer shume te bukur. Qe kur filloi te shoqerohej me Madune ajo u be melankolike. Po , po u be e zymte ajo vajze. Ajo nuk e kuptonte Madune. I dukej aforistik. Jo si djemte e tjere qe ishin te drejtperdrejt. Ne fillim e mori kete per nje mode te re, pastaj si nje keqkuptim. Ajo e ndjeu thelle keqkuptimin me te, se nuk ka djalosh aq te bukur qe te mos dashuroje marrezishem dhe te mos bjere ne mekat. Ai i shpiku te gjitha rrethanat qe ajo te ftohej me te, sepse substanca e tij komplekse, ajo prirje per te gjykuar labirinthshem, erret gjithsesi, edhe kur behej fjale per drite, nuk kishte se si te mos keqkuptohej. Po ajo nuk iu largua shpirterisht, ndonese s'i pame me te dy. Disa thone se Madu e mbrojti prej vetes se tij qe shpejt paralajmeronte per nje menxyre. Kjo eshte pak e besueshme. Fatkeqesia ishte se zoti s'kishte bere dhe nje Madu femer. Ai ishte ne kerkim dhe te asaj, por se gjeti. Ai asgje s'gjeti. Po la si prove pervojen e udhetimit te tij. Pse nuk ndryshoi Madu qe te fitonte dashurine dhe poezine, misherimin e tyre? Kjo mbetet nje mister. Kam pershtypjen se me kete do te merren shume, me vone, se padyshim Madu eshte nje nga poetet me te vecante dhe me te thelle te poezise shqipe.
Me 1970 me thane se lart me priste Safo Marko per kopertinen e librit tim te pare me poezi. Rrinte ulur pas tryezes se madhe, me buzeqeshi kaq embel me syte e saj te medhenj, me ate bukurine kaq shume larg bukurise qe jemi mesuar te adhurojme, me tha te ulem dhe belbezoi; Kaq sa ty e kam djalin. Shkruan dhe ai poezi. Ti i ke kaq te qarta te kthjellta, fluturore brenda moshes, ndersa ai me tremb, ai shkruan ca vargje te erret, o zot, qe me rreqethin dhe .. dhe s'heq dore.. I them; Madu, shpirt' i mamit, shkruaj qarte, qe te kuptojne, po ai .. vazhdon te shkruaje ne menyre te pakuptueshme..
Keto fjale nuk i kam harruar asnjehere, me fort si nje mekat per poezine time dhe te brezit tim, aq te kollajshme per te dale liber. Per t'u shkrire me shijen e pergjithshme, budallallekun e kombit, sic thote Bodler.
Tek ato fjale te Safos kuptova dhe deshiren e saj si nene qe i biri te prezantohej si poet, te njihej, ndoshta donte dhe famen e tij. Ku i dihej, ndoshta ndjente dhe pak zili qe te tjeret, moshataret e te birit botonin, ndersa ai.. vertet, sa keq, ajo nuk e shikonte te mundshem botimin e poezise se tij, madje zemra i ndillte turbullt dicka te keqe.
Thone se pas burgut rrinte ne dritare pjesen me te madhe te kohes. Po ku te shkonte? Per te kerkuar vendin e vet s'duheshin me kembe, po mendime. Ai nuk donte te pershendeste me. E kishin lodhur. Ai nuk donte te komunikonte. I vetemjaftonte vetja dhe ajo kornize dritareje qe ia beri heret nekrologjine. Edhe kur i botoi librin Rastesisht me dashje, Brikena Cabej, nje personalitete e shquar e letrave, edhe kur ajo shpalli ne kohen e lirise, se duhet t'i jepej vendi i tij ketij poeti te merekullueshem, askush s'ia vuri veshin se ishte koha kur edhe Babrruja dhe Shupenza kishte nobelistet e vet.
Ajo thenia e Maduse; Iki per te mos u kthyer, eshte si nje testament i cmendurise shqiptare, nje klithme e nje njeriu qe s'gjeti asgje ne kopshtin shkembor dhe token e shqipeve, vec vuajtje, vuajtje dhe prap vuajtje dhe harrim. Po pse, pse, sepse ishte krejt i vecante, s'ngjante me njeri tjeter. Nuk dinte te puthte dore, nuk dinte te trokiste per nje pune, nuk dinte te bente lajka, nuk dinte te mburrej me emrin e te atit, nuk dinte te mjerohej ne duart e mjekeve qe te shikojne nga xhepat, nuk dinte asgje, prandaj e priti vdekjen sepse ajo do ta shpetonte prej te gjithave, do ta merrte dhe s'do te kthente me. Pra, ai na perplasi ne fytyre filozofine e vdekjes. Eshte koha per te vdekur! Ishte dhe eshte. Degjojeni Madune. Dhe mos u ktheni, sepse vdekja kurre s'te kthen. Ku jane politikanet qe ta degjojne dhe te dridhen? Se ata e kane harruar vdekjen. Ore
Nju Jork 2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου