ALBANA MELYSHI - LIFSCHIN Dje preva flokët…

Grigor Jovani dhe Albana Mëlyshi, pranverë 2009

Tinguj, që duke u bashkuar në formë, bëjnë një muzikë të magjishme.
Rreze, që duke u shkëputur nga hëna, vëjnë në gjumë dashnorët,

 që mallkojnë gjumin.
Fjalë, që duke u mbështjellë me metafora, tingëllojnë si përrallë në veshët e fëmijës.
Shpirt, që duke u zhveshur përpara aktit më të shenjtë, krijimit,

zbulon hire të mrekullueshme.
Sekrete, që duke u përshpëritur ëmbël, me delikatesën e gruas,

zbulojnë shumëkendshmërinë femërore.
Dhe poezi. Shumë poezi. Poezi e krijuar, duke mos dashur të bësh poezi,

por thjesht një këngë nën buzë.

Poezia e Albana Mëlyshit!
Aferim, moj mike! Dhe, njëkohësisht, mëkat. Si nuk të vjen keq,

që na bën të kujtohemi, se nuk jemi më për këto këngë...

Apo mos jemi?

GRIGOR JOVANI

Këto shkruheshin para 100 vjetëve!

Tek gërmoja përpara disë ditësh, për një punën time, në Arkivin e gazetës athinjote “ESTIA”, sigurisht më e vjetra (117 vjeçare) dhe mbase më seriozia në të gjithë historinë e shtypit grek (edhe sot e kësaj dite, ka mbetur, në kundërshti me rrjedhën, në formën e saj të parë, me pak faqe, të mëdha, thuajse vetëm me 3-4 fotografi, pa reklama dhe, ç’është më e habitshmja, shtypur me radhitje në po ato shtypshkronjat e përpara një shekulli të gazetës, pranë Parlamentit të Vjetër, në qendër të kryeqytetit), më ra në sy emri i Pavlos Nirvanës, pseudonimi letrar i poetit dhe gazetarit të shquar athinas të fillimshekullit, Petros Apostolidis (1866-1937).

Nga kureshtja, i hodha një sy artikullit që mbante firmën e tij dhe pashë që s’ishte thjesht një shkrim publicistiki atij poeti dhe artikullshkruesi të shquar, mik i ngushtë me kolosë të tillë të letrave helene, si Kosti Palamas dhe Aleksi Papadiamanti. Do ta quaja më shumë një shkrim letrar. Nga ato që vetëm letrarët-gazetarë mund të shkruajnë dhe vetëm ata.

Ajo që më bëri më shumë përshtypje, aq sa nuk u besoja syve dhe kontrollova përsëri datën e atij numri të “ESTIA”-s, që kisha në duar, ishte fakti se nuk do të habitesha aspak, nëse ai shkrim do të ishte botuar në numrin e mëngjesit të ditës që jetoja,  shkruar një mbrëmje më parë, prej njërit nga artikullshkruesit e tanishëm të kësaj gazete. Gjithshka ishte kaq aktuale.  Siç ishte tejet bashkëkohëse edhe tema e këtij shkrimi: ndërvarja absolute e mendimit publik prej medias, ndikimi absolut i këtij “pushteti” të fuqishëm - shtypit - mbi masat.

Pra, për t’u siguruar që nuk bëja gabim, hodha sytë në datën e asaj gazete. Në krye të faqes së parë ishte shënuar kjo datë: 22 shkurt 1911.

Këtu e njëqind vjet, asgjë nuk kish ndryshuar!                

GRIGOR JOVANI

Poezitë e shkurtit (Pjesa e dytë)

GRIGOR JOVANI

Vëndi im

Nuk është thjesht

një emër vendi.

Është gardh resh,

që hapur rri.

Ngaqë shqipet

hyjnë e dalin,

i thonë Zotat:

Shqipëri!

Risi në artin e aktrimit - LEFTER SIMONI -

 MIHO GJINI

Mjeshtër i Madh

Risi në artin e aktrimit

As që mund ta merrja me mend se pas 30 vjetësh,  “shtëpisë mbi rota”  në periferi të Athinës, kthinës sime të famshme me llamarina e pa themele betoni, do t’i afrohej një kamion i vogël, mbushur me shkronja evidente e figura shishesh, do të pasonte një bori çjerrëse e unë do të shihja duke zbritur nga shkallarja e portës së shoferit një mjekrosh të panjohur. Vetëm buzëqeshja e tij e çiltër, ngrohtësia e syve dhe balli i gjerë zbutën kujtesën time të lodhur nga vitet e mundimshme, për të njohur përtej tre dekadave ish nxënësin tim, imcakun e dikurshëm, Lefter Simonin. Përqafimi i malluar i dy emigrantëve, pas së papriturës së këndshme dhe valës së ngrohtë të emocionit, m’u bë se ngrinë në ajër flokët e dëborës, që kishte filluar të binte atë mëngjes.

LEFTER SIMONI

“Poezitë e shkurtit”

GRIGOR JOVANI

Cikli më i ri i poezive

Tani...

Ditët

i jetoj këtu,

në Athinë.

Netëve,

bredh Shqipërinë.

… ia vleka të shkruhet poezi.

ROLAND GJOZA                       

… ia vleka të shkruhet poezi.

- Letër e hapur

GRIGOR JOVANIT -

 Grigor Jovani, them se e ke një libër gati me këtë cikël e dy tre më parë.

Të lexoj ty dhe them, se ia vleka të shkruhet poezi.

Ngado që hedh sytë, gjithçka tjetër ka përreth, po poezi s’shoh. Bëkan njerëzia pa poezi.

I hedhin barkut, i hedhin xhepit, kaq mjafton. Zemrën e kanë si bateritë: prishet ajo e  uruar, flaket, vënë një tjetër. Ç’t’u dha kjo zemër ty, o Grigor, njëckë fillikate, sot e motmot po ajo, që këndon poezi. Pak ta venë veshin, po ti s’pyet, na merr më qafë dhe ne të tjerëve, që marrim revan e të ndjekim.

Ti vërtet të ngjall shpresë me këtë mosbindje për të hequr dorë.

Më shkruante një mik, libraritë s’pranojnë poezi, ato janë si qentë dhe zezakët dikur në Amerikë. Si qentë dhe zezakët. E po, kjo kohë erdhi. Veçse është fillimi, më keq do të katranoset.

Ashtu Grigor, t’i kam lexuar poezitë nja njëzetë herë, bëja çudi si nuk mbushkan mushkat të lexojnë e ta ndjejnë veten si ditën e takimit të parë, të dridhen nga emocionet e t’u duket, kësisoj, kjo botë plehrash, kopsht edeni.

Po ta kesh mendjen vetëm te bark llup kollofitja, bixhoz mavria, pambuk nduk mish engjervia, s’ka më ndjenjë delikate, po interes për zhvatje e yxhym, se deti bëhet kos për derdimenin kokosh.

Këta kokosh trimoshat e jetës së zbrazët kanë mbushur pjacën e të tregojnë pjatën, ku ideali yt, poet, për ta është derrkuci i pjekur në hell dhe vera e butit, që duhen përlarë sa më parë, se të tjera bakunale varg e vister i presin. Kjo kohë erdhi! S’ka njeri më durim t’i verë veshin zemrës e të dëgjojë këngën e saj.

Dhe ti shkruan pa e çarë dhe na i rrëfen ne, miqve. Na pataks guximi yt për t’i hapur petët lakrorit, na e nxjerr nudo poezinë dhe sikur na thua: ç’t’i hedhësh cohën përsipër këtij kurmi drithëronjës, që të shtin në varr të gjallë?! Pse, s’ke të drejtë, thua? Asgjë s’fsheh, si të vjen e hedh, pa zor e merak, se ti poezinë e ke prej atij vreshti, që bën verë kreshme. Verë për perëndi. S’njeh mot ajo, por motmot zbukurohet e prit e prit ne, mavrinjtë, të lashtësohet. Përkundër, ajo rrufjankë, rinohet.

S’ka gjë se libraritë s’i pranojnë.

S’na prishet gjiza. Kështu më bëhet se thua e më tund Pegasin tënd flatrazjarr, që ka marrë prej kohësh viset t’u trokasë në portë poetë dudumëve, që e kanë humbur pusullën, po s’heqin dorë dhe, sa herë bien në gjumë, siç po ndodh ndë këto kohë zbrazëtie, ti u prin me ato zoçkat e tua tundimëmëdha, që i ftojnë atje ku Venusi na pret pa para.. E ke bërë marrëveshjen, ia ke kripur kokën asaj bukuroshke mëndjelehtë, me ato të tuat dhe të ka besuar. Po të ndjekim…

Se, ç’të bëjmë tjetër?

Rolja

Nju Jork, 25.11.2010

(Marrë nga Lista internetike LGSHD - Lidhja e Gazetarëve Shqiptarë të Diasporës)

“Në vjeshtë, kur pemët vdesin...”

“Po ç’është gjithë ky frymëzim, tani në vjeshtë,

 kur pemët e poetëve vdesin?!

Ti qofsh!”

ROLAND GJOZA

(LGSHD - 19.11.2010)

GRIGOR JOVANI

Cikli:

  “Në vjeshtë, kur pemët vdesin...”

Livadhet e shkreta

Ka kohë,

që nuk shkruaj më vjersha.

Ngjajnë të shkreta,

livadhet e djera,

në fletore dhe blloqe.

E ç’u bë?!

Këtu ka kaq kohë,

që s’kam bërë dashuri,

me time shoqe... 

Lufta për mbretëreshën

Si anije torpiluese lufte,

kërkon të çajë nëndetëset

gjuha ime,

gardhin e shtërnguar

të dhëmbëve të tua,

pas të cilit fsheh gjuhën,

mbretëreshën

e flotës detare.

Në ta pushtofsha

bazën e mbyllur

të gojës tënde krenare,

mbretëresha

do më ndjek pas,

si manare.

Për shkak të harresës

Një bletë,

mes fletëve të blirit,

harruar.

Pret bletërritësin,

për ta pickuar.

Manastiret

Ngjanin me kodrat e bregdetit,

me nga një manastir në majë,

gjinjtë e tu të shtrënguar,

tek u shtrive mbi rërë.

Makar të isha eremit,

të lypja strehë në manastir

dhe të kungohesha me verë.

Letrat

Bëni qetësi!

U lodhën vjershat e mia,

të shkretat!

I zuri gjumi,

të shtrira mbi letrat.

Shpirti

Të mund të bëja një vjershë të bukur,

si ty,

të ta dhuroja.

Mund të përsillej rreth teje gjithshka,

duke vallzuar...

Por ka ca kohë,

që vjersha shpirti s’më ka.

Edhe të vallzoj kam harruar...

Prova

Zogjtë e porsalindur

provojnë flatrat në ajër,

duke rënë nga foleja.

Ata që arrijnë të kthehen,

nostalgojnë fluturime të reja.

Lumi

Ky lumë

nuk gjen qetësi,

nuk ka moshë.

. 

Prandaj, kudo

dhe kurdoherë,

të josh.

Deti

Brenda kësaj fotografie,

dëgjohet deti.

Dikur ishte varkë.

E nxorën erërat në breg

dhe mbeti.

Hambarët

Karavet u plakën me kohë.

Filluan të mbushen me ujë

hambarët.

U thanë t’i braktisnin.

Minjtë

u larguan të parët.

Unë s’e dëgjoja...

Këto më thoshte,

para se të vdiste,

im atë,

por unë s’dëgjoja

asgjë.

I gjeta të fshehura

poshtë gjetheve të rëna,

një natë,

pastaj m’u kujtua

çdo gjë.

Libri i hapur

Nuk e di

si u gjend para meje

ky libër i hapur.

Kalonte era

dhe ndërronte fletët.

Kur mbërriti në fund,

i kisha lexuar

të gjitha jetët.

Bjeshkët e Namun

Vë buzën

tek qelqet e ftohtë

të burrimeve.

Kur uji është i tejdukshëm

pi bashkë me të

majat e maleve.

Kur ngjan i turbulluar,

është nga gjaqet e patretur

të hakmarrjeve.

Gratë

Vijnë edhe ikin,

dalin dhe hyjnë

gratë,

që dashuruam.

Fshiheshin,

kur i kërkonim,

shfaqeshin,

kur i tradhtuam.

Borxhi

Një fuçi që rrotullohet

bota.

I rrijmë përsipër,

pa ditur asnjëri,

në është jona,

apo ka tjetër pronar.

Kështu udhëtojmë

drejt pafundësisë.

Pa ditur akoma:

kujt i jemi në borxh

dhe sa kemi marrë.

Kruja

Në rrugica

japin shpirt

erërat.

Nëpër rënoja

fërshëllejnë

gjarrpërinjtë.

Veçse (o Zot!)

durojnë akoma,

tek muret e kalasë

qirinjtë!

Vonë...

Kur bien pemët,

ushtojnë pyjet,

kur bien malet,

gjëmon deti,

kur bien njerëzit

ngrihen këngë,

kur bie një botë

zbret Zoti në tokë,

gjithshka nga e para

për të ngritur.

S’del kush për ta pritur...

Gjiri i Palasës

Gjurmët e kuajve nuk i ruajti rëra,

i shuajti era.

Megjithatë,

nuk harron ranishtja ngjyrë ari:

Dhe miliona erëra të kalojnë,

këto brigje kurrë nuk do harrojnë:

Këtu ka zbarkuar Jul Qesari!

E panjohura

Më priste e panjohura

jashtë portës.

Më shikonte

me ca sy të pangjyrë.

I hodha një sy,

gjoja kalimthi,

me një buzëgaz falls në fytyrë.

Gjoja se doja të lidhja këpucët,

u ktheva për ta parë,

pak pak.

Ajo kishte zënë hijen time për dore.

Poshtë mantelit,

i ndriste syri dinak.

Gjurmët

Padashur,

shkela poshtë këmbëve

ditët e mia të gëzuara.

Kërcitën

si bletë të ngarkura

me mjaltë.

Të paktën,

ëmbëlsova një herë

gjurmët e mia,

ndonëse ato

s’rrojnë gjatë.

Sa herë vdisja

Më mbyllje sytë,

në çdo vdekje:

Shkofsh i qetë,

në mbretërinë

            e heshtjes!

Dashuria për ty,

është çdo riardhje,

gjuha e nxjerrë,

në formën

          e përqeshjes.

Pogradec

Sa kohë

do të flejë akoma

                   hëna,

në fund të liqenit?

Dielli shfryn

          në majëmale,

si lokomotiva

në stacionin e trenit.

Anijet që kthehen në Pire

Them të dalim një mëngjes në liman,

të presim anijet që kthehen në Pire,

në të aguar,

ngarkuar me yjet e detit,

koralet e thellësive,

nga shtegtimet që nuk kemi shkuar.

Kur do të jemi ngatërruar edhe ne,

me turmën që do të zbresë nga karavet

e përgjumur,

të jesh e sigurtë,

askush sdo të kuptojë,

sa shtegtime në jetë kemi humbur.

Vajza e Dionisit

Të prisja mbrëmjeve,

pasi shtypnit rrushin,

për mushtin e verës.

Por të përcillte

përnatë Dionisi,

gjer tek pragu i derës.

Shtëpitë në dimër

U rrit nëntori.

Filloi të godasë

muret e gurtë,

me erërat,

         si me ushta.

Brenda shtëpive,

shtrëngojnë bisqet

e pranverës së re,

vajzat në grushta.

Fotografia

Dakort,

s’është e zezë gjithshka.

Le të formoj një të qeshur,

me zemër të rëndë,

sikur nxjerr një gjëmb.

Është kaq i vërtetë

buzëgazi im,

sa dhe mua më trëmb.

Turbullirë

Fjalë,

fjalë,

shumë fjalë,

lumenj të turbulluar,

që s’i pranojnë

brigjet.

Tokë djerrë - shpirti im,

digjet.

Partizanët

Ne ishim njerëz të thjeshtë,

nuk ëndërruam kurrë

“Dolçe vitat”.

Punë - shtëpi dhe ndonjë verë

në tavernë,

sa pa u shuar dritat.

Nuk shkuam në Itali me anije,

si “balila”,

atje “ku na ftonte mbreti...”

U ngjitëm gjer në mal

me nga një yll në ball

dhe vdiqëm,

prej vërteti.

El Greko

Në Spanjë

ëndërronte të dashurën e vetë,

që digjej për një të puthur

në Kretë.

Një natë

e vizatoi në pëlhurë,

si të ishte e gjallë.

Pastaj fiku qirinjtë

dhe filloi ta puthte

me mall.

Frymëzimi

Të ftova gjithë natën,

me të lutura.

Në shollët e këpucëve

më shkrove.

Tani që erdhe,

filloi ime shoqe me të puthura...

Ç’të të bëj? U vonove...

Lotët e krokodilëve

Nga familja e madhe e dinosaurëve,

shpëtuan vetëm kushurinjtë e largët,

krokodilët.

Mallkojnë fatin e paraardhësve,

duke u vënë gjithë fajin atyre:

“I hëngri madhështia,

debilët!”

Dhe qajnë për humbjen e kushurinjve.

Por dihet,

ç’lotë derdhin krokodilët...

Shkaku

Më le,

ngaqë kurrë nuk të thashë,

fjalë dashurie.

Nuk më lexove sytë,

nuk dëgjove

damarët e duarve të mia,

që të preknin,

si një ikonë.

Ngaqë dashurisë

nuk di t’i falem me fjalë,

u shemb kisha jonë.

Maska

Ditën mbaj të veshur një maskë,

ka të stampuar tek buzët

një buzëgaz të përhershëm.

Vetëm natën nuk mund ta duroj...

Të paktën, në ëndrra

të tregohem i ndershëm.

Unazat

Nuk vura unazë në jetën time.

Përse të fyhesh,

dashuri?

Një jetë të tërë, unazat tona -

kaq larg,

njëkohësisht kaq afër,

ashtu si motrat në mëri.

Nuk do takoheshin në gjallje,

si të kishin burrat hasmëri.

Ne thamë: çdo gjë e kemi bashkë!

Kështu nuk thamë,

dashuri?

Aktorët

Ekranet janë si krematoriumet:

përtypin

dhe djegin

jashtëqitjet e artit të aktrimit,

të vërtetat

arrnuar me rrena.

Numërohen si viktimat e olokausit

veprat e artit,

harrohen -

çifutët që luajnë në skena.

Monedha

Ç’janë këta njerëz sytharë në varrim?

Përse e përcjellin të papërlotur,

të ndjerin?

Sepse edhe ai, në gjallje të tij,

nuk fali lotë dhëmbshurie

për asnjerin.

Prindërit

Kur bie shi,

më ngjan se lotojnë

prindërit e mi.

Ujëvarëset ngjit,

në qiell t’i gjej,

për t’u shmallur.

Kur shiu mbaron,

bie në një pyll,

me dru të vdekur,

ende të pakallur.

Ngjaj i vdekur dhe unë,

por akoma s’është shpallur.

Gjuha e udhës

Më në fund e kuptova,

pse marr rrugët pa krye,

që s’të nxjerrin askund:

vesh këpucë,

me shollë të trasha në fund.

Këtej e tutje, si Gandi,

them të ecë pa këpucë,

të mësojnë këmbët

                   gjuhën e udhës,

në pluhur dhe llucë.

(Athinë, tetor - nëntor, 2010)