 |
| Hyskë Borobojka |
(GAQO VESHI)
NË VEND TË FTESËS NGA “Klubi i poetëve”
( Letër e hapur GRIGOR JOVANIT për librin e tij të dytë poetik
“Punishtja e ëndrrave” )
E lexova me një frymë librin tënd “Punishtja e ëndrrave” dhe, të them të drejtën, kam ndjerë një kënaqësi të veçantë. Pas kaq vitesh pata fatin e mirë të lexoj e të shijoj poezi të vërteta. Këto që po të them, nuk janë elozhe, apo fjalë të lëshuara batiava për të të bërë qejfin (siç bëjnë shpesh herë disa të vetëquajtur “kritikë”). Jam lodhur, i dashur mik, së numëruari dhe lexuari nëpër gazeta, revista dhe libra “vargje fiqsh”, pa shije, pa erë, pa ngjyrë, që më tepër të tërbojnë se të frymëzojnë me lajthitjet e tyre dhe me lodrat e fjalëve kallpe e të errta, aq sa duhet të kesh pranë një “komentator” e “fjalëshpjegues” të zotin të të sqarojë se çdo të thotë i ziu ”poet”.
Në librin tënd gjeta vjersha që të mbeten në mëndje, bëhesh xheloz e kërkon t’i mësosh përmendësh, që t’i përdorësh në biseda e ligjërime, si citate origjinale dhe të përkryera. Unë mund t’i përgjigjem me bindje të plotë “Ftesës”, kur thua se:
“Kushedi, ftesë mund të marr
ndonjë ditë
nga Klubi i Poetëve”…
Ftesën nga “Klubi i Poetëve” ta ka sjellë ky libër i këndshëm, me arritje të dukshme artistike. Dhe ta them me bindje, se është libri më i mirë me poezi, që është botuar këto vitet e fundit. Flas me ndërgjegje të plotë, sepse nuk e kam zakon, as vitet që kam mbi shpinë nuk ma lejojnë, të lëshoj fjalë në erë e të flas qesim. Flas me argumenta. Dhe argumentat m’i japin poezitë e goditura të këtij libri, që duan “shtëpinë e tyre të veçantë”, që të mos hyjnë në ato të botës, si të pastreha. Prandaj, kur jot shoqe ankohet tek poezia “Prindi”, se “prish para për të botuar libra,/ tani kur do të blejmë edhe shtëpi”, Poeti do t’i thotë me një çiltërsi fëmije dhe merak prindi:
“Po si t’i lë vjershat
pa shtëpi?
Të mijat janë,
s’janë të huaja…”
Mund të them pa frikë, se shtëpinë vjershave ua ke ndërtuar me gurë të skalitur, betonarme, që nuk e shembin dot as shiu, as breshëri, as dëbora e tyfani dhe as tërmeti me nëntë ballë. Shtëpia tënde e vjershave qëndron e fortë dhe e patundur në mjedisin e poezisë më të arrirë shqipe.
Kur lexon këtë vëllim me poezi, nuk mundesh të mos e kthesh për së dyti dhe për së treti dhe të mos të të mungojë dëshira t’i mësosh përmendësh. Mbase do të më thuash se nuk i ke qejf elozhet, por sot që po shkruaj këto rreshta nuk është “1 Prill”, për të thënë si në poezinë tënde me të njëjtin titull: “Poetë, u lind një mjeshtër...”. Natyrisht, ti bën shaka, madje sqaron se është thjesht një gënjeshtër e ditës së rrenave, por unë mund të them me plot gojën se kjo nuk është aspak ”gënjeshtër”. Se mjeshtëria artistike do të spikatë në tërë faqe e këtij vëllimi, ngaqë poeti nuk është “një çirak me mëditje”, siç thotë për veten tek poezia e mrekullueshme “Punishtja e ëndrrave”, por një usta me kategori të lartë. Si të ishe i vetëdijshëm për këtë, nuk bëre një vëllim të vogël poezish, sa për t’u shtuar numrin librave të tua, por një libër me 180 faqe, punuar varg për varg me merak të vertetë prej ustai. E ke mësuar mire ustallëkun e vargjeve, Grigor Jovani!
Poezia tënde shquhet për konçizitetin e vargut, për lakonizmin e fjalës. Pikat janë vënë një herë e përgjithmonë mbi “I”-të. Vargut nuk I lëvizet dot asnjë fjalë, asnjë rrokje e asnjë gërmë, se po u mundove t’i lëvizësh njerën prej tyre, ua humb bukurinë dhe origjinalitetin, “punishtja e ëndrrave” shëmbet dhe prishet.
Mbresa të veçanta më kanë lënë lirikat. Sa ndjenjë, sinqeritet dhe gjetje kanë vargjet për tët shoqe, tek poezia “Gruaja ime”:
“Kaq shumë mrekulli të botës,
shtatë.
Çudi, të mos jesh edhe ti
në këtë katalog të gjatë”.
Të mallëngjen brenga për nënën, kur thua: “Më dhe gjithçka,/ kurse unë/ kaq pak të kam dhënë…”. Për babanë, që luante me mbesën kukafshehtas, pa zë dhe: “… u fsheh/ dhe s’e pamë më”. Sa kuptimplote dhe origjinale, larg çdo demagogjie dhe shtirjeje, është vjersha “Minoritarët”: “Sa herë kalojnë kufirin/ e humbasin:/ Dalin apo hyjnë në Atdhe!?”.
Poeti nuk e ndan poezinë e tij nga ajo që dashuron. “Jeta paska gjithë çudi,/ bashkëjetojmë si një triptik/ unë, poezia edhe ti”, zbulon vetveten autori tek poezia “Triptiku”. Sa e përditshme dhe njerëzore është vjersha ‘’Bashkëshortore’’, për ato çaste intime që i përjetojmë të gjithë: “Kur nuk ke qejf/ mbyll derën/ për të mos na dëgjuar njeri./ Kur do/ s’të bie në mëndje/ për dritare dhe dyer…” Apo, kur “dorëzohesh nga halli” në shtratin bashkëshortor, të cilit i ke munguar kaq kohë dhe thua:
“I bëra kurajë vetvetes:
“I duruari kurrë nuk humb”.
Më vonë m’u kujtua thënia:
“Plumbi del me plumb”.
Figurat e shumëllojshme artistike, epitetet, krahasimet, metaforat, antitezat janë të sakta dhe të dhëna me finesë, si tek poezia”Akuarel”, ku lëkura e detit, nga kontakti me pikat e shiut, dridhet, “…ashtu si trupi i një vajze/ nga puthjet/ dhe ledhatimet”.
Një nga kërkesat e poezisë së vërtetë është sinqeriteti, që ty nuk të mungon, madje e ke me bollëk. Kjo duket edhe në poezinë intime “Hoteli alpin”, ku rrëfehesh se “poshtë mbulesave/ ndërrthur këmbët me ty/ që të ngrohem”, por gruaja, ashtu siç bëjnë të gjitha gratë, “hedh shqelma”, si mushkë xanxare: “Më lër/ jam e lodhur,/ dua të fle”. Sa i vërtetë është gjesti “burrëror” i tërheqjes tënde në cep të krevatit: “E pra, isha soba dimërore gjer dje…”. Meraku i çdo burri, jo më i një poeti…
Në poezinë tënde është i pranishëm edhe humori i hollë, bie fjala te “Shitësja e frutave”, që me bukurinë e saj të mahnit dhe të huton kaq shumë, saqë nuk e kupton që… po të vjedh në peshë. Apo për poetin – filozof tek poezia “Si rrjedhojë…”, që studioi në Paris gjithë ato shkenca “për dhjet vjet,/ ndoshta më gjat’/ dhe u bë…/ psikopat”.
Tepër interesant është kapitulli “Ishulli i erërave”, ku nuk mungojnë epitafet, përkushtimet figurave dhe ngjarjeve historike, temat fetare dhe epigramet e goditura. Që nga “Diktatori”, që harxhoi gjithë jetën duke dashuruar vetëm një njeri: vetveten dhe gjer te “Pinoçeti”, që fle me frikën se mos e zgjojnë…të pushkatuarit e tij. Me dy – tre penelata jepen portretet e figurave të tilla të shquara botërore, si Majakovskit, i cili “vdiq që të ishte me të shumtë”, Bet’hovenit, që ishte shurdh, ngaqë “nuk lindje nota për vete/ pentagrami shtrihej botërisht”, Galileut, që ndërsa çohet për t’u mbrojtur përpara inkuizitorëve, pengohet e bie, “ngaqë Toka rrotullohet”. E kështu me radhë.
Në faqet e librit tënd, i dashur Grigor, kalon vetë jeta jote, si në ekranin e një filmi dokumentar. Lexuesi viziton shtëpinë tënde aty pranë kufirit të Jugut, ku ”toga e ujqërve/ luan marsh ceremonial’’. Bashkë me ty lexuesi viziton Shkodrën, qytetin që të lidh me profesorin tënd të paharruar, Neki Lezhën dhe ku, nga vizitat e parreshtura të shiut “na mbinë çadrat/ si kërpudha/ në duar”. Jeni bashkë në çastet e largimit prej Atdheut, ku le pas gati tridhjetë vite të jetës, ngaqë, siç thua tek poezia “Ndarja”, “nuk donin të vinin me mua…”. Lexuesi është me ty, në strehën e re që të mikpriti, aty ku
” Gërmadha ëndrrash,
shpresash.
Me to një botë
Ndërtova”.
Nuk dua të të bëj “Gjyqin e fundit”, Grigor Jovani. Atë ia bën vetë vetvetes, kur deklaron: “Me këto që thua,/të shohim ç’qiell do gjesh/ për të strehuar/ shpirtin”. Nuk e di cili qiell do të të pranojë, miku im. Di me siguri, që gjer atëhere, do ta kesh zënë vendin që të takon në vjershërinë shqipe. Le të jem unë në rolin e “profetit” ( atë rol që ia mohon vetvetes, duke zgjedhur atë “të të shkalluarit” ), ngaqë jam i sigurtë se do të na gëzosh me libra të tjera. Që kur të të pyesim: “Ç’bën?”, të na përgjigjesh prapë me siguri, si në vjershën “Dialog”: “Poezi!”. Atë zanat që ta thotë shpirti.
Punë të mbarë dhe pena top!
Athinë, më 15 maj, 2004
(Botuar në gazetën “TRIBUNA”, qershor 2004)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου